Begroting VWS

Terugblik

Het verzorgingshuis is niet meer. Dat je je als oudere op enig moment inschreef voor een aanleunwoning bij het verzorgingshuis in je eigen wijk, dat is niet meer. Dat tot die tijd veel gepensioneerden vrijwilligerswerk deden in het verzorgingshuis, dat is niet meer. Dat beginnend dementerenden in het verzorgingshuis naar de dagbesteding konden, zodat de mantelzorgers andere dingen konden regelen, dat is niet meer. Dat ouderen uit de buurt in het verzorgingshuis konden eten of een kaartje konden leggen, ook dat is niet meer.

Dat je bij eerste gebreken, slechtziendheid, slechthorendheid, slechter ter been wordend, de eerste geheugenproblemen, in een aanleunwoning kon gaan wonen, dat is niet meer. Dat je als het slechter ging, je in het aangrenzende verzorgingshuis kon gaan wonen, zodat er op de afdeling altijd iemand in de buurt was die een oogje in het zeil kon houden, dat is niet meer. Dat je vanuit het verzorgingshuis, waar je al dan niet samen met je partner kon wonen, professioneel en lief werd opgenomen op de verpleegafdeling voor je laatste tijd, ook dat is niet meer.

Tegenwoordig melden hoogbejaarden zich bijna doof, bijna blind, het stadium van “beginnend dementerend” allang voorbij, in rolstoel maar ook vaak al bedlegerig aan de deur van het verpleeghuis, terwijl het al heel, heel, heel lang thuis niet meer ging. Velen wachten maanden en maanden op een wachtlijst. In het verpleeghuis verblijven ze gemiddeld de laatste acht maanden van hun leven. Onze verpleeghuizen zijn sterfhuizen geworden.

Dat wilden ze zogenaamd zelf die hoogbejaarden, was het voortdurend herhaalde leugenachtige mantra waarmee een in decennia zorgvuldig opgebouwd systeem van ouderenzorg kapotgemaakt werd.

Natuurlijk, vraag een beginnend dementerende oudere waar hij het liefste wil wonen en natuurlijk roept hij: thuis! Maar wat als hij thuis verpietert? Het gas aan laat staan? Over straat dwaalt? Onder aan de trap na een val crepeert? Met een knopje om de nek, terwijl hij vergeten is waar die voor diende? Waar hij ook nog eens de rekening voor krijgt als hij het te vaak zou indrukken? Ik denk van niet.

Nee, ze moesten. Dát is het eerlijke verhaal. Een kwetsbaar systeem van ouderenzorg moest kapot. Van Brussel. Van Rutte II. Van Van Rijn. Van de PvdA. Van De VVD. Maar ook van het CDA, van de ChristenUnie en van GroenLinks. Met het begrotingsakkoord 2013, beter bekend als het Kunduzakkoord, werd besloten in 2013 en 2014 acuut de financiering van de verzorgingshuizen te stoppen.

Onder Rutte II is er zo verschrikkelijk veel afgebroken. De zeven treden van de ouderenzorg (huishoudelijke hulp, verzorging, verpleging, begeleiding, verzorgingshuis, verpleeghuis, palliatief terminale zorg) werden vernield en opgeknipt over drie wetten. De huishoudelijke hulp werd gehalveerd, de wijkverpleging en wijkziekenverzorging gekort. Ruim 65.000 verzorgingshuisplekken gingen verloren. 77.000 mensen werden de zorg uit ontslagen. In een tijd waarin we alleen maar meer ouderen krijgen en meer mensen ziek worden, valt dit niet te snappen.

Onze hoogbejaarden zijn zo ongelooflijk hard gepakt. En alleen maar om kunstmatig meer te lijken op onze buurlanden. Om te voldoen aan de “Meibrief 2014” van Brussel. Om de “macro-economische onevenwichtigheden” aan te pakken. Om een wit voetje te halen in het buitenland.

Getverderrie. Onze ouderen! Onze hoogbejaarden! Zij werden niet gevreesd. Zij zouden het Malieveld niet vullen. Zij konden gemakkelijk geofferd worden op het Brusselse Altaar van de Eenheidspolitiek. En dat maakt mij tot op de dag van vandaag woest. Zeg ik nadrukkelijk in de richting van mevrouw Dijksma. Zat er maar toneel bij, dan deed het niet zo’n zeer. Dan had ik dat gevoel van walging niet. En als de oud-PvdA-staatssecretaris eerlijk was geweest, dan had je het nog gewoon oneens met hem kunnen zijn. Maar hij was niet eerlijk. Tot het allerlaatst bleef hij volhouden dat de ouderen zelf langer thuis wilden wonen én dat die trend al gaande was sinds de jaren ’80.

En dan nu de achterbakse plannen van de ChristenUnie, namens de nieuwe coalitie, voor een “Ouderenwoonakkoord”, want ze willen een ‘tussenvorm tussen thuis wonen en het verpleeghuis mogelijk maken’. O... wacht eens even... een ‘tussenvorm tussen thuis wonen en het verpleeghuis’... even denken... o jaaaaaaaa... het verzorgingshuis!!

Die ChristenUnie toch! Redder des Vaderlands! Vijf jaar na het Kunduzakkoord, wanneer het kalf al lang en breed verdronken én begraven is, de put dempen. Oooooo, beste ChristenUnie, is het mantra dat Ouderen zelf zo lang mogelijk thuis willen wonen, dat ze zelf niet in een verzorgingshuis willen wonen dan toch niet waar?
Of bent u de PVV die u hier steeds weer aan herinnert zat? Ik heb u de afgelopen vijf jaar zo vaak gevraagd uw steun in te trekken voor het sluiten van de verzorgingshuizen. Maar u deed het niet. En nu de buit binnen is, de ChristenUnie op het pluche zit, nu ineens doen alsof u wel “iets” wilt. Schaamteloos. Levert de ChristenUnie ook geld? Nee.

Maar ook D66 heeft, ook namens de nieuwe coalitie, een “nieuwspuntje” in de krant weten te krijgen. Ze vraagt ineens om een “verkenning” omdat ‘ook de kwaliteit voor zorg thuis van goede kwaliteit blijft’. Dat wordt zo vaag omschreven omdat ook D66 geen geld vrijmaakt. Nee, zij steunden de 600 miljoen euro die structureel op de wijkverpleging werd bezuinigd. D66 steunde ook het Kunduzakkoord en het Herfstakkoord, ook D66 liet het kabinet zitten waar het zat, ook D66 heeft de buit van het pluche binnen en komt nu met een verkenning. Niet met geld.

Laat ik dan maar geld leveren. Structureel en concreet. Ik heb een amendement ingediend om de halvering van de huishoudelijke hulp terug te draaien. De 610 miljoen euro die daarvoor nodig is, wordt gedekt door afschaffen van de expatregeling. Liever geld voor onze ouderen dan buitenlanders spekken, lijkt me zo. Ik reken op uw aller steun (amendement).

Zorgkosten

Nu we het toch over geld hebben. Er is sinds 2012 volkomen onterecht grote paniek gezaaid over oplopende zorgkosten om de ouderenzorg kapot te kunnen maken. Volkomen irreële doemscenario’s van het Centraal Planbureau (CPB) als dat we in 2040 de helft van ons inkomen aan zorg kwijt zouden zijn, werden later ingetrokken. Maar de schade die het heeft berokkend, is enorm. Veel mensen, onder wie veel journalisten, verslaggevers en ja zelfs politici, geloven namelijk, tot op de dag van vandaag, nog steeds dat het zo is. Terwijl het lariekoek is.

Het Centraal Planbureau was er in een bewust gekozen doemscenario van uitgegaan dat tussen 2012 en 2040 de zorgkosten met 4,4 procent per jaar zouden toenemen en het bbp met 1,7 procent. In werkelijkheid zijn volgens hetzelfde Centraal Planbureau de zorgkosten in 2015 en 2016 met 0,9 procent gestegen. Dit is vijf keer minder. Dit is wat daadwerkelijk is gerealiseerd. Dit zijn reële cijfers. Dit is de waarheid.

Ook prognoses voor de kortere termijn zijn onwaar gebleken. Fors onwaar. Dacht het ministerie zelf dat de zorgkosten de afgelopen periode (Rutte II) met 18 miljard euro zouden stijgen het werd 4,5 miljard. Dat is veel geld, maar het is een kwart van wat werd gedacht.

Ergo, sinds 2013 worden er jaar in jaar uit miljardenmeevallers door VWS gemeld.

68.8 miljard euro gaven we dit jaar uit aan zorg.. Dat is veel geld, maar het is geen 95 miljard euro. Het is geen koekoeksjong. Het is geen reden om de ouderenzorg kapot te maken.

Maar nieuwe hysterie wordt gekweekt. Kijk hier, de “State of Health in de EU” van de Europese Commissie van afgelopen maand. En wat blijkt? Een nieuw doemscenario wordt op ons afgeroepen gebaseerd op gegevens uit 2015, die weer zijn gebaseerd op gegevens uit 2013 en dus van vóór het opheffen van de AWBZ.

Wie denkt dat het hierbij blijft, heeft het mis. Zie hier “Het Blauwe Boekje” welke het ministerie van Financiën een paar weken geleden uitgaf. De tabel op pagina 56 is wéér gebaseerd op de gegevens uit de European Health Consumer Index, dus ook van vóór het opheffen van de AWBZ. We worden beduveld waar we bij staan. Er wordt hysterie gekweekt en aan gewakkerd. En we staan erbij! U staat erbij. Allemaal.

Begrijp me niet verkeerd. Ik wil ook niet dat de zorgkosten oplopen. Nee. Wie ziek is betaalt het meest. Maar als achter bureaus wordt bedacht dat de ouderenzorg kapot moet, en wel nu, en er wordt bedacht dat het sluiten van de verzorgingshuizen geld oplevert, en het wordt vervolgens acuut en meedogenloos uitgevoerd, kan ik gewoon niet geloven dat het waterbedeffect dat dit veroorzaakt, de andere kant niet doet overlopen.

Waarom? Als op een afdeling 8 bewoners bij elkaar wonen, kun je een tillift delen, alles is gelijkvloers en een verzorgende kan alle bewoners verzorgen en in de tussentijd een oogje in het zeil houden. Nu wonen 8 hoogbejaarden verspreid over een heel dorp en zijn er om te beginnen overal trapliften nodig. De verzorgende, verpleegkundige, begeleider, huishoudelijke hulp en noem maar op, gaan niet naar één huis maar reizen zich suf langs alle verschillende adressen. Sommige mensen doen voor 32 verschillende gezichten per week hun voordeur open. Los van dat dit verschrikkelijk is, kost dit geld mensen. Veel geld.

Dus ik zou zeggen, hou op met romantische plaatjes over solexen, de realiteit is dat wijkverpleegkundigen voortdurend haastig onderweg zijn naar de volgende “patiënt”, die “klant” moet heten en dat er steeds minder collega’s zijn. En omdat de wijkverpleging, wijkziekenverzorging en begeleiding nog altijd opgeknipt is een heleboel zorgproducten met verschillende tarieven, ontstaan er vijfminutenregistraties. Zonde van de tijd! Zonde van het geld.

Maar ook, als de Slaven van Brussel, gewoon tegen Brussel hadden gezegd, dit lossen we zelf wel op en we hadden het “scheiden wonen-zorg” op een normale manier over een periode van een jaar of tien ingevoerd en gaandeweg was men huur gaan betalen in het verzorgingshuis ipv een torenhoge eigen bijdrage, dan was er ook zomaar zo’n 5 miljard euro (een bedrag bevestigd door oud-staatssecretaris Van Rijn) van onze langdurige zorg begroting verdwenen. Foetsie! Zónder dat iemand zijn zorg was kwijtgeraakt. Maar dat geduld was er dus niet. En daarom zeg ik: Slaven van Brussel.

En hypocrieten. Je eigen systeem kapotmaken, de ouderen de dupe laten worden en dat alles voor een wit voetje in Brussel en nu achteraf doen alsof je ‘iets tussen thuis en het verpleeghuis’ terug wil. Schaamteloos.

De zorg kapot en de ouderen verpietert achtergebleven. De kiezer wist wel raad met dat bedrog en gaf de Partij van de Arbeid 29 zetels minder. Je zou verwachten dan wat PvdA’ers achter het stuur van een stadsbus terug te zien, he, Partij van de ARBEID, maar nee, nee, niet de PvdA-elite. De buitenparlementaire netwerken van de zorgsector vangen ze wel op! Marith Volp werd bestuurslid van V&VN, Otwin van Dijk werd voorzitter van de Raad van Toezicht van de Patiëntenfederatie, Agnes Wolberts werd directeur van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde, Lea Bouwmeester werd directeur van de Nederlandse Diabetesfederatie en Martin van Rijn werd bestuursvoorzitter van het ziekenhuis Reinier Haga Groep. En dit zijn alleen de oud-zorgwoordvoerders!

Ik ga ook de zorg slopen, dan krijg ik straks ook een mooi baantje!

De situatie nu

Alle gekheid op een stokje. Met het sluiten van de verzorgingshuizen ging, ik beschreef het al, ook de buurtfunctie van het verzorgingshuis verloren. De situatie zoals die nu is, is zorgelijk. De spoedeisende hulpposten worden overspoeld door ouderen die niet terug naar huis maar ook niet (al dan niet tijdelijk) naar een verzorgingshuis kunnen. Eén op tien verwarde personen die van de straat geplukt worden, blijkt dementerend te zijn.

Kinderen maken zich ernstig zorgen om hun ouders en hangen het huis van hun ouders vol met cameraatjes om te kijken of ze het gas wel uit doen of ’s avonds de deur op slot. Leuk hoor, die technisch snufjes, maar het is te gek voor woorden. Die zorgen zijn ook nog eens volkomen terecht, zie de toegenomen meldingen bij de brandweer. Wie wilden dit ook alweer? De ouderen zelf? Laat me niet lachen.

Ondertussen worden nieuwe initiatieven onder de noemer ‘iets tussen thuis en het verzorgingshuis’ gezocht. Zorgbuurthuizen, zorghotels en speciale noodopvang voor ouderen, moeten de verloren gegane verzorgingshuizen vervangen. Knotsgek.

Is het zo langzamerhand niet eens tijd geworden om te onderzoek wat het oplevert als de verzorgingshuizen weer terugkomen?

Rutte III

Met het aantreden van Rutte III waait er een frisse wind op het ministerie. Maar liefst twee ministers en één staatssecretaris hebben er hun intrek genomen, terwijl nu niet de drie grootste naoorlogse hervormingen op de agenda staan. Dat is een beetje gek, maar goed. Ze kiezen voor stilstand. Mooi. Ik ben het daar hardgrondig mee eens. Ik geloof er heilig in dat de sector niet zit te wachten op nog meer systeemwijzigingen. Maar het geeft wel de dure plicht de bestaande systemen grondig te optimaliseren. Om lef en durf te tonen als verzekeraars, indicatiestellers of zorgaanbieders goede initiatieven kapotsaboteren.

Met vuur, met passie, met het aangrijpen van alle mogelijkheden die zich aandienen, geloof ik heilig dat er heel veel mogelijk is. Want rust betekent niet dat het goed gaat. Er hangen donkere wolken boven het ministerie. Het is nu niet alleen ‘niet lullen maar poetsen’ het is ook ‘ik zeg wat ik denk en ik doe wat ik zeg’, quote Pim Fortuyn.

Personeel

Een grote zorg zijn de personeelstekorten. Zo goed als alle kwaliteitsindicatoren van doorliggen, ondervoeding, uitdroging, drogeren, vallen, agressie, medicatiefouten en een hoog ziekteverzuim, duiden op een te kort aan medewerkers. Een adequate personeelsbezetting is de allerhoogste prioriteit zowel in de verpleeghuizen als de gehandicapteninstellingen. “Den Haag” moet alles in het werk stellen om dat voor elkaar te krijgen.

De nieuwe coalitie doet er pocherig over dat zij 2 miljard euro extra gaan “investeren” in de verpleeghuizen. Maar dat is helemaal geen extra geld! Wéér zo’n babbeltruc. Er zijn onder Rutte II 37.000 mensen de verzorgingshuizen en verpleeghuizen uit ontslagen. Uit heel de zorg 77.000. En nu komen er de komende periode weer 37.000 bij. Had ze niet ontslagen!

Het kan toch niet zo zijn dat de vraag of er genoeg medewerkers aan het verpleeghuisbed staan, afhangt van de vraag of het economisch beter of slechter gaat met ons land? Dat is toch geen beschaving? Dat kun je de alleroudsten, die niks meer kunnen doen om hun eigen situatie te verbeteren, toch niet aandoen?

En, het is toch ongelooflijk dat er zo ongelooflijk veel geld nodig is voor zo een minieme bezettingsnorm ergens in 2021, terwijl dat nu, op dit moment, voor de mensen die er nu wonen, in de verste verte niet gehaald wordt? Dat er vier jaar overheen gaat, voordat het totaalbedrag beschikbaar is?

Wat zegt de minister tegen de mensen die er nu, gemiddeld de 8 maanden voor hun overlijden, wonen? Wat zegt hij tegen al die verpleeghuisbewoners die het niet meer mee gaan maken, die minieme bezettingsnorm?

En wat zegt hij tegen de overbelaste zorgmedewerkers? Nog even vier jaar doorbuffelen? Of, u bent er de afgelopen jaren met bosjes tegelijk uitvlogen, maar de komende jaren kunt u in plukjes weer een keertje terug komen? Zo ga je niet met mensen om.
De minister heeft daarbij nog niet eens gedacht aan de zorg in de nacht. Ook daar is een fors tekort. Wij willen daar graag 900 miljoen euro extra voor beschikbaar stellen. Het zal wel weer even duren, maar hopelijk weten we ook hiervoor de neuzen in de goede richting te steken.

Maar het probleem met te weinig medewerkers is groter. Het blijkt dat er tot 2023 190.000 extra zorgmedewerkers nodig zijn, (115.000 voltijd). Er is dus 2 miljard euro beschikbaar voor extra mensen in de verpleeghuizen, maar voor de overige ruim 130.000 extra medewerkers is géén geld geregeld. Dat is alleen al een loonsom van ruim 4 miljard euro bovenop de 2 miljard euro voor de verpleeghuizen.

De ministers gaan nu met de pet rond voor steun en plannen die geen geld kosten. Dat siert hen en wij zullen onze uiterste best doen om plannen aan te dragen die kunnen helpen.

Wat willen wij

Want problemen bieden ook kansen. Dit is onze kans om de overhead, regels, fraude en verspilling te lijf te gaan. Als bonus krijgen we naast een hoop meer medewerkers een zorg die bevrijd is van dit soort ongein.

Hoe dan? Vraagt u zich misschien af. Reeds eerder dienden wij een amendement in om te komen tot een overheadnorm. De gemiddelde overhead is volgens de definitie van Berenschot in de langdurige zorg 13,1 procent. De best presterende instellingen hebben een overhead tussen de 5 en 7 procent.

Het amendement dat wij bij de wetsbehandeling van de nieuwe Wmo indienden stelde dat instellingen een ‘werkvloerbonus’ kunnen krijgen als ze onder de 7 procent uit komen. Oud-staatsecretaris Van Rijn bevestigde dat dit 1,8 miljard euro kan opleveren. Geld waar we dan graag ruim 55.000 zorgmedewerkers voor zien (33.000 voltijd).

Hoe dan? Vraagt u zich misschien nu af. Sinds wij in dit huis vertegenwoordigd zijn, presenteren we met enige regelmaat ons overheadplan om medewerkers die in de loop van de jaren een managementfunctie in een hogere loonschaal hebben geaccepteerd, met behoud van salaris, weer een uitvoerende taak te laten vervullen . Dit kan. Dit kan volkomen budgetneutraal.

Als het gaat om het bestrijden van de regeldruk zijn er de afgelopen regeerperiodes mooie projecten uitgevoerd. Ik heb het dan over InVoorZorg! van oud-staatssecretaris Bussemaker, het PVV-project Experiment Regelarme Instellingen uitgevoerd door oud-staatssecretaris Veldhuijzen-Van Zanten en Waardigheid & Trots van oud-staatssecretaris Van Rijn.

Dat is een beetje jammer. Waar ik voor zou willen waken is dat de in het regeerakkoord genoemde “schrapsessies” weer gaan leiden tot nieuwe projecten. Het is nu tijd voor actie. Ik heb een paar concrete voorstellen:

De “vijfminutenregistraties” verdwijnen nooit uit de wijkverpleging en wijkziekenverzorging uit als er gewerkt blijft worden met meerdere producten voor meerdere tarieven. Als je die hanteert, moet je die administreren, anders kun je geen rekeningen sturen. Verminderen naar 4 is zinloos, het geeft exact dezelfde administratielast. Kijk naar Buurtzorg Nederland. De wijkverpleging en wijkziekenverzorging kan honderden miljoenen euro’s goedkoper, zonder dat iemand zijn zorg kwijtraakt en mét dat deze professionals bevrijd worden van het juk van administreren!

Een ander voorstel. Onder de Wlz geven “zorgzwaartepakket” 4 tot en met 10 toegang tot de instelling. De toegang is al een administratieklus van jewelste, maar eenmaal binnen moet voor elke verzwaring weer het hele circus voor een hoger pakket doorlopen worden, terwijl de jaaropbrengst voor een hogere zzp helemaal niet zoveel hoger is. Wij pleiten voor het samenvoegen van zzp 4 tot en met 9 tot één tarief. Dat scheelt een klap aan administratie!

Ook de “toegang” kan eenvoudiger. Zet de 94 A4 die het indicatiestellingsorgaan uitvraagt aan de kant en laat de zorginstellingen zelf indiceren. Hanteer het principe van high trust- high penalty, in gewoon Nederlands: wie de kluit belazert, voelt dat en komt in het oude systeem mét administratieve rompslomp terecht. Voor de anderen geldt: doeiii administratie!

Dat je niet weet hoe groot fraude is, betekent nog niet dat je het niet hoeft aan te pakken. De “fraude-opsporing” is te laag. De laatste keer dat ik ernaar vroeg controleerde de inspectie SZW minder dan 1 procent van de pgb-dossiers. Dit ophogen is veel effectiever dan alle Pgb-gebruikers lastigvallen met een trekkingsrecht dat overigens niks doet tegen fraude, omdat een vals factuur net zo gemakkelijk gemaakt is als onder het oude systeem. Hoe minder fraude, hoe meer geld voor meer medewerkers.

Bij “verspilling” gaat het om zaken die onterecht verloren gaan. Verspilling van producten en verspilling van geld. Voorbeelden van de bestrijding van verspilling zijn de amendementen van mijn collega Karen Gerbrands over barcodering en het onderbrengen van zorgbestuurders onder de WNT.

Als het gaat om verspilling willen we ook de zorg bevrijden van de cowboys die met dollartekens in de ogen zorggeld, miljoenen, volkomen legaal wegsluizen in de eigen zakken via zorg-BV’s. Maar er gaat meer geld verloren. Nog steeds zien we administratiekantoren op industrieterreinen. Dure wagenparken en ongepast gegraai door interimmers, een maas in de wet.

Tenslotte

Als je een nieuwe minister krijgt, ga je ook uitpluizen wat hij zoals heeft gedaan in het verleden. Als wethouder in Rotterdam stuurde hij ter bestrijding van eenzaamheid onder ouderen alle 75-plussers een brief, 8.000 kregen een bezoek van vrijwilligers. Gelukkig ziet hij wel in dat dit soort dingen echt kunnen bijdragen aan het terugdringen van eenzaamheid. Ook kun je kijken hoe het met mensen gaat, of ze misschien iets nodig hebben zoals hulp bij het huishouden. Dit is me uit het hart gegrepen.

Tijdens de wetsbehandeling van de nieuwe Wmo diende ik een amendement in om van alle gemeenten te vragen dat zij jaarlijks contact zouden leggen met hun 80-plussers. Ik doe dit voorstel daarom bij dezen opnieuw. Ik hoop op een positief advies van de minister (motie).

Gisteren kregen we van de staatssecretaris een brief dat hij de uiterste aanmelddatum voor de Backpay-regeling niet wil verlengen. De Kamer was verheugd over de deal van oud-staatssecretaris Van Rijn, maar de uitvoering hapert. Ik wil de staatssecretaris vragen de aanmelddatum te verlengen tot in ieder geval na het debat, het Algemeen Overleg, over de evaluatie van de Backpay-regeling welke wij nog gaan voeren. Dat is toch het minste wat hij kan doen (motie).

Ik rond af. Er waait een nieuwe wind op het ministerie. Ik hoop dat ergens achter de wolken de zon gaat schijnen, maar eerlijk is eerlijk, er is een hoop kapot, de opgaves zijn groot en de politiek is weerbarstig. Wij zullen ons beste beentje voor zetten en met verbetervoorstellen blijven komen. De zorg is ons lief.