VERANTWOORDINGSDAG 2020

We spreken vandaag over 2020. Wat een nachtmerrie was dat. Wát een jaar. Het begon allemaal zo mooi. Het, inmiddels demissionaire, kabinet dacht nog een jaartje achterover te kunnen leunen, dan op naar de verkiezingen, want alles liep tenslotte op rolletjes. De economie draaide lekker. De werkloosheid was laag en de overheidsfinanciën zagen er goed uit. Bij de Belastingdienst klotste het geld dan ook tegen de plinten. Wie doet me wat, moet deze minister van Financiën gedacht hebben.

Welnu, het kan verkeren. Na dik twee maanden deed het coronavirus zijn intrede in Nederland. De paniek sloeg toe. Alles ging op slot. In nog geen drie maanden was Nederland veranderd van een bruisend land in een spookstad. Geen kip op straat. Weg files. Iedereen bleef binnen voor de buis. Hele sectoren werden gesloten op last van de overheid. Er volgde zelfs een avondklok. Dit was ongekend. Dit kabinet voer dan ook, in zijn eigen woorden, in de mist, in een dikke mist. Men zag geen hand meer voor ogen.

Mijn eerste vraag aan deze bewindspersonen, in retroperspectief, met de kennis van nu, is: wat zouden ze anders gedaan hebben? De minister van Financiën trok alle registers open. Geld speelde geen rol. Hij had diepe zakken, heel diepe zakken. Het ene na het andere steunpakket werd opgetuigd. De NOW, de Tozo, de TVL, de TOGS, de COL, de TONK: allemaal regelingen om de economie te stutten. Inmiddels staat de teller dan ook op 80 miljard aan steun. Dit is exclusief de 16 miljard aan uitgestelde belastingen.

Voorzitter. Maar onder de oppervlakte broeit en borrelt het. De toekomst is en blijft onzeker. Maken we een flitsende doorstart, met een inhaalgroei en voorspoed, of krijgen we alsnog te maken met uitgestelde ellende, met vele faillissementen en massawerkloosheid? De vraag is dan ook wat het kabinet straks gaat doen, als alle mist weer is opgetrokken. Gaat het bezuinigen of investeren? De PVV hoopt op een ruimhartig beleid. Maak niet de fout uit 2012, toen keihard werd bezuinigd en de lasten werden verzwaard om maar binnen de lijntjes van de Europese Commissie te kleuren. Want dat was dom. Dom beleid en olie op het vuur.

De PVV wil dan ook nog steeds dat er lagere lasten zijn voor burgers. Meer dan 1 miljoen mensen in Nederland, 650.000 gezinnen, kampen met problematische schulden. En dat was nog voor corona. En als ik dan lees dat een op de vijf werkenden naar zijn vakantiegeld kan fluiten, dat ze de boodschappen 9% duurder hebben gemaakt, dat de benzine naar €2 klimt en dat de energierekening dit jaar weer door het dak dreigt te gaan, wordt het er dit jaar niet beter op. Dus volgens de PVV: omlaag die lasten.

Voorzitter. Tot zover de toekomst. Want het blijft tenslotte Verantwoordingsdag, ook wel en beter bekend als gehaktdag. De Algemene Rekenkamer maakt er dan ook gehakt van, want in financieel opzicht was 2020 een puinhoop: 9 miljard euro aan verplichtingen en 4,3 miljard aan uitgaven werden niet rechtmatig gevonden. De laatste keer dat dit gebeurde was twaalf jaar geleden. Meer dan de helft is toe te schrijven aan corona. De Rekenkamer constateerde maar liefst 50 onvolkomenheden. Over 5 miljard euro is de Kamer te laat of onvolledig geïnformeerd. Ons budgetrecht werd met voeten getreden.
Voorzitter. De grote boosdoener -- daar heb je 'm -- was VWS. Het financieel beheer schoot ernstig tekort, oftewel: het was een zooitje. 5,1 miljard aan publiek geld werd onrechtmatig uitgegeven aan testmateriaal, aan apparatuur en aan mondkapjes. Het ontbrak aan bonnetjes en ontvangstbewijzen. Dus we weten niet of en hoeveel spullen wel geleverd zijn. De Algemene Rekenkamer maakte dan ook formeel bezwaar bij de minister.

Over mondkapjes gesproken. Dat brengt mij gelijk bij Sywert van Lienden. Deze casus is exemplarisch voor hoe het eraan toeging bij VWS. Want dit staat voor zoveel meer. Dit lid van de CDA-programmacommissie dacht even de barmhartige samaritaan te kunnen uithangen met zijn hulptroepen. Hij zou wel even de problemen oplossen rondom de levering van de mondkapjes. "Om niet", want hij hoefde er natuurlijk niks aan te verdienen. "Ben je gek? Ik kom helpen vanuit het CDA-gedachtegoed", moet hij gedacht hebben. Hij werd alom, in elke talkshow, geprezen als redder, als held in nood. Maar wat blijkt? Deze zelfde Sywert en zijn vriendjes verdienden miljoenen, om precies te zijn 28 miljoen euro. Dit zaakje stinkt naar CDA-vriendjespolitiek en nepotisme. Mijn eerste vraag is wat de bewindspersonen van CDA-huize hiervan wisten. Want hoe kan het dat een prominent CDA'er, een ambtenaar van de gemeente Amsterdam, zonder ervaring, zonder kapitaal en zonder bedrijf opeens een opdracht in zijn schoenen krijgt geschoven van 100 miljoen euro om mondkapjes te leveren? Hoe is dit mogelijk? Het lijkt wel een film! Hij was zelf ook flabbergasted dat dit zomaar kon. Toen de miljoenen hem om de oren vlogen, heeft hij dat volgens eigen zeggen ook gelijk gemeld aan de integriteitscommissie van het CDA. Iedereen wist er dus van, ook de minister van VWS, Hugo de Jonge, zijn PA, de minister van Financiën. Het zijn allemaal CDA'ers die ervan wisten en het lieten gebeuren. Dit riekt naar maffiapraktijken.

Er komt een enquête. Dan zal dit zeker mee worden genomen in de ondervraging. Het Landelijk Consortium Hulpmiddelen maakte bezwaar tegen deze deal. Sywert en zijn vriendjes werden onbetrouwbaar en ongeschikt bevonden en de mondkapjes waren te duur. Ze waren maar liefst €1 duurder dan dat hij ze verkocht aan andere verpleeghuizen. €1 keer 40 miljoen mondkapjes: dat is 40 miljoen euro te duur! Daarnaast waren ze ook niet echt nodig. En toch werd deze deal erdoorheen gedrukt. Tot op de dag van vandaag liggen die 40 miljoen mondkapjes dan ook in een loods weg te rotten met het stempel "afgekeurd". En nu heeft hij spijt. In plaats van het geld terug te storten in de schatkist, wil hij ermee gaan beleggen en het rendement besteden aan goede doelen, zoals kansarme kinderen of kinderen met kanker. Je moet het maar durven. Ik ben blij dat KiKa en KWF dit bloedgeld weigeren te ontvangen. Ik zeg: hij moet alles terugstorten en zich de rest van zijn leven doodschamen. Wat een zooitje. Waar was de minister van Financiën? Want we horen hem erg weinig. Hij had erop toe moeten zien dat het financieel beheer en de verantwoording van VWS op orde waren, maar hij wijst naar de minister van VWS. Waarom heeft hij niet ingegrepen, is mijn vraag. Wat wist hij, en wat wist de minister-president, van deze schimmige deal?

Waar is de minister van VWS? Waarom horen we hem niet? Zijn departement ligt ernstig onder vuur, en ook deze CDA'er is meerdere malen door Sywert van Lienden benaderd. Vandaar ook mijn oproep om hem hierbij te hebben, zodat hij zich kan verantwoorden.

En dan Groningen, ook zo'n debacle dat ons blijft achtervolgen. De meeste gedupeerden wachten nog steeds op hun geld. De NAM doet heel moeilijk. Zij wringt zich in allerlei bochten om onder haar verantwoordelijkheid uit te komen. Ze weigeren te herstellen en ze weigeren te betalen. 26.000 huizen wachten op de NAM. En de directeur van de NAM zei in een interview, maar dat bleek later een beetje een slip of the tongue, dat hij bereid was 50 huizen te repareren. Om even aan te geven wat de houding van de NAM is! En wie is de dupe van als dat getouwtrek? Dat zijn de Groningers. De Algemene Rekenkamer oordeelde ook dat de kosten van de beoordeling van de schades disproportioneel zijn, oftewel belachelijk hoog. Per huis kost de inzet van een expert van maar liefst €50.000. Voor iedere euro aan schadevergoeding die wordt betaald, is de overheid 56 eurocent kwijt aan kosten. Wordt het niet eens tijd dat de minister van Financiën zich hiermee gaat bemoeien? Want dit gaat ook helemaal mis. En zo weigert de NAM tot op heden een factuur van € 295 miljoen te betalen aan BZK.

Hetzelfde geldt voor de toeslagen. Ook daar gaat het mis. Veel geblaat, weinig wol. Staatssecretaris van Huffelen was zo in paniek dat zij vlak voor de kerst alle gedupeerden €30.000 compensatie beloofde, op Twitter nota bene, om rust in de tent te brengen. Vlak voor kerst! Maar zij ging daarmee een verplichting aan van 0,5 miljard euro. Het is natuurlijk prima dat we de slachtoffers van de toeslagenaffaire ruimhartig compenseren, maar het is niet oké om de Kamer voor een voldongen feit te plaatsen en ons niet tijdig te informeren, om ons budgetrecht aan je laars te lappen. Dat is niet oké. De Herstelorganisatie Toeslagen heeft nu al 527 miljoen gekost. 527 miljoen! Maar dat geld is niet uitgekeerd aan de slachtoffers maar aan ambtenaren. Want ook hier geldt: veel overheadkosten maar weinig geld naar de gedupeerden. Van de 40.000 ouders heeft pas de helft de beloofde €30.000 ontvangen. En tot op heden -- u gelooft het niet, voorzitter -- is pas bij 14 ouders de werkelijke schade vastgesteld. 750 ambtenaren zijn er een jaar mee bezig geweest om 14 werkelijke schades vast te stellen. Ze zijn meer bezig met vergaderen; ook dat zegt de Algemene Rekenkamer. Het is allemaal bureaucratisch en stroperig, het zijn managers, teamleiders en medewerkers, en ze zijn de hele dag aan het vergaderen over de interne organisatie op de lange termijn. Maar ze zijn niet bezig met de kern, om die mensen te compenseren. Ook hier de vraag: gaat de minister van Financiën zich eindelijk een keer hiermee bemoeien en ingrijpen? Want ook hier dreigt het helemaal mis te gaan.
De minister van Financiën rent weg voor zijn verantwoordelijkheden. Hij is niet in control over de centen en dat is kwalijk. Ook de Algemene Rekenkamer vindt dat de minister is tekortgeschoten als toezichthouder. Op de eerste plaats rondom de besluitvorming over de steunpakketten, op de tweede plaats bij het toezicht en de naleving van regels bij fiscale regelingen. En hij had eerder moeten ingrijpen bij VWS, waar het financieel beheer en de verantwoording volledig ontspoorden.

Tot slot is mijn vraag aan de minister van Financiën dan ook: wat gaat hij hieraan doen?