Belastingplan 2017

Het Belastingplan heeft meer weg van een fiscale onderhoudswet met een hoop technische wijzigingen. Budgettair gebeurt er niet zo veel, al zou je dat gezien de hoeveelheid papier niet zeggen. Het is het meest beleidsarme, inhoudsloze, edoch dikste belastingplan ooit. Ik vind dat knap. Ook in 2017 zullen wij er maar weinig van merken in onze portemonnee. De staatssecretaris strooit met een paar tientjes om de burgers zoet te houden, maar feitelijk past deze staatssecretaris op de winkel en kijkt hij uit naar de verkiezingen. De algemene heffingskorting gaat met €12 omhoog, de combinatiekorting met een tientje, de arbeidskorting met een tientje, de ouderenkorting met een tientje en zo krijgt iedereen een tientje van deze staatssecretaris, een douceurtje. Wat dat betreft lijkt hij op de PvdA: voor een tientje mag je weer op de VVD stemmen in maart.

Het Belastingplan heeft dan ook een heel groot "ons ben zuunig en geen cent te veel"-gehalte. Tientjes verdampen even snel als ze gekomen zijn. We lezen dat we door de verhoging van de zorgpremie, die hoger uitvalt dan verwacht, dat tientje nu alweer kwijt zijn. De verhoging van de pensioenpremie, zo lezen wij vandaag in het FD, gaat in 2017 ook erin hakken. Dan heb ik het niet eens over het feit dat pensioenfondsen aan de Btw-heffing zijn onderworpen.

Nederland snakt naar koopkracht. Het besteedbaar inkomen staat al vanaf het begin van deze eeuw stil. De werkende bevolking wordt uitgeknepen als rijpe citroenen. Dat het nu wat beter gaat, is te danken aan de lage rente en de lage olieprijs, want dit kabinet heeft de belastingen alleen maar verhoogd. De belastingdruk ging van 36% in 2012 naar 38,2% in 2016 en stijgt verder naar 39,5% in 2021, dus de lastendruk is alleen maar hoger geworden voor de burgers.

We zien ook de lange arm van Brussel doorklinken in dit Belastingplan, terwijl de Nederlandse soevereiniteit op belastinggebied stap voor stap wordt afgebroken volgens de bekende salamitactiek van Brussel. Ik roep de staatssecretaris dan ook op om een grotere vuist richting Brussel te maken en ons zelfbeschikkingsrecht beter te verdedigen in de Ecofin-Raad. Jaar in, jaar uit worden er namelijk meer zaken van ons afgepakt. De fiscale eenheid moesten we dit jaar aanpassen. De Rotterdamse haven wordt aan de Vpb onderworpen, pensioenfondsen moeten nu opeens btw gaan betalen over de administratie en bouwterreinen in de btw moeten we anders definiëren. Ook gaan exportheffingen op afval niet meer door en moeten we de btw-vrijstelling voor de watersport aanpassen. Waar bemoeit Brussel zich mee? Ook dient de dividendbelasting voor niet-ingezetenen terug te worden gegeven en ga zo maar door. Dit zijn allemaal dingen die de staatssecretaris liever niet zou doen, maar wel doet omdat het van Brussel moet. Ik heb begrepen dat wij juist soevereiniteit hebben in het belastingdomein, en dus zou belasting een nationale aangelegenheid moeten zijn. De staatssecretaris moet zich daarvoor meer inzetten.
Overigens krijgen niet alleen de burgers maar ook de bedrijven een kruimel toegeworpen. De start-ups mogen zichzelf een minimumloon toekennen. Daar zijn we blij mee. De Vpb-grondslag wordt iets verbreed voor mkb-bedrijven. Ook dat is mooi. Daar moeten ze het dan mee doen. Met die twee kleine aanpassingen moeten we dan een jaar vooruit.
Dan het vestigingsklimaat. In de Prinsjesdagbrief zegt de staatssecretaris dat het aantrekken en behouden van multinationals geen doel op zich is. Iets verderop lees ik echter dat deze categorie goed is voor 80% van onze export en 40% van onze banen. Ik zou dus iets minder nonchalant omspringen met deze grote multinationals. Het vestigingsklimaat is afhankelijk van meerdere factoren. Daar ben ik het helemaal mee eens, maar al deze factoren staan onder druk. De bereikbaarheid staat onder druk door de steeds langere files, de opleidingen staan onder druk -- zo lezen we over een numerus fixus voor bètaopleidingen -- de betrouwbaarheid van de overheid staat onder druk door alle loze beloftes, maar ook de fiscaliteit staat onder druk. De Vpb-tarieven staan onder druk. Als gevolg van de implementatie van BEPS-maatregelen en de ATAD door de OECD, is het belang van de Vpb alleen maar groter geworden. Het is bijna de enige knop waar nog aan gedraaid kan worden. Ierland zit op 12,5%, Zwitserland op 15%, het Verenigd Koninkrijk op 17% en België gaat naar 20%. En het kabinet komt niet verder dan het verlengen van de eerste schijf met €50.000. Daar vang je geen bedrijven mee. Ik vraag de staatssecretaris dan ook om uitvoering te geven aan de motie-Neppérus om de budgettaire opbrengst van ATAD terug te sluizen naar de verlaging in de Vpb. Hoe staat het daarmee? Hoe groot is die opbrengst? Wanneer kunnen we dat verwachten?

Werken moet lonen. Ik zie de posters van de VVD met "Werkend Nederland verdient belastingverlaging" en "Iedereen €1.000 erbij" nog hangen, maar wat is daarvan terechtgekomen? Dat wil ik graag van de staatssecretaris weten. De marginale druk in de inkomstenbelasting van iemand met €21.000 ging van 25% naar 40%. Werkend Nederland is keihard gepakt, vooral aan de onderkant. Wie ging er dan wel op vooruit? Dat is de PvdA-achterban. Dat zijn de mensen die niet of nauwelijks werken of in ieder geval mensen onder het minimumloon. Met een uitkering ervaren zij zelfs een negatieve belastingdruk. Een alleenstaande bijstandsmoeder heeft een belastingdruk van -50%. Met alle toeslagen is haar besteedbaar inkomen anderhalf keer haar uitkering. Dat kan ik niet verkopen.
Het gevolg is dan ook dat in Nederland anno 2016 -- maar ik zie de geactualiseerde cijfers tegemoet -- een bijstandsmoeder netto meer overhoudt dan een kostwinner met een minimumloon. Een alleenstaande met een minimumloon heeft per maand €200 meer te besteden dan een kostwinner met een modaal inkomen. Een koppel dat samen een modaal inkomen verdient, heeft per maand €600 meer te besteden dan een kostwinner met hetzelfde salaris. Hoe eerlijk is dat? Dat zijn berekeningen van een jaar geleden. Tot slot: iemand met een minimumloon die met bloed, zweet en tranen weet op te klimmen tot een modaal inkomen, gaat er per jaar weliswaar bruto €16.000 op vooruit, maar netto nog geen €1.800. Bij een verschil van €16.000 gaat zo iemand er dus netto €150 per maand op vooruit. Vanaf het minimumloon mag je voor elke €1.000 loonstijging 90% inleveren bij de staatssecretaris. Hoezo "werken moet lonen", staatssecretaris? Het enige dat loont, is niet werken. Te hard werken loont zeker niet. Kan de staatssecretaris aangeven waar het fout is gegaan en waarom hij dit niet heeft hersteld?

Er werd ook gezegd: afspraak is afspraak. Tegen onze zin heeft het kabinet de hypotheekrenteaftrek afgebouwd. De opbrengst zou worden teruggesluisd via een verlenging van de derde schijf en een verlaging van het hoogste tarief. Dat was de afspraak. Waarom is dat niet gebeurd? Sterker nog: de derde schijf wordt nu met €400 verkort en het tarief van 52% blijft ongewijzigd. Dat is tegen alle afspraken in. Wat zijn deze afspraken nog waard? Wie gelooft de staatssecretaris nog als hij aankomt met hervormingen en aankondigt dat hij iets gaat doen, terwijl er uiteindelijk niets van terechtkomt?
Ik heb een gewetensvraag over nivelleren voor de staatssecretaris. Vindt hij nivelleren ook een feest? Daar lijkt het namelijk wel op. De staatssecretaris heeft nog net niet de spreekwoordelijke krentenbollen van Mark Rutte genivelleerd, maar voor de rest is alles genivelleerd. De heffingskortingen zijn genivelleerd. Iemand met twee keer modaal had in 2012 nog een belastingkorting van €3.600. In vier jaar tijd is dat nu de helft, terwijl iemand met een minimumloon maar liefst €5.500 mag aftrekken. Dat is €3.000 meer dan in 2012. De algemene heffingskorting ging zelfs naar nul. De arbeidskorting werd verder genivelleerd. De ouderentoeslag werd afgeschaft. De ouderenkorting werd verder genivelleerd. Ouderen met een klein pensioentje krijgen sinds 2014 €260 meer ouderenkorting dan de zogenaamd rijkere ouderen. Vanaf 2017 wordt zelfs de spaartaks genivelleerd. Alles wordt inkomensafhankelijk: de huurverhogingen, het kindgebonden budget, de eigen bijdrage, de zorgtoeslag, de kinderopvangtoeslag, de combinatiekorting. En nog is het niet genoeg. Alleen de accijnzen en de kinderbijslag zijn nog niet genivelleerd. Maar dat komt nog wel, ben ik bang.
Ik kom op innovatie. Ik sprak net al over de innovatiebox, en ik ben blij met de steun van de PvdA, die daar ook niets in ziet. De PvdA zag ook niks in de expatregeling, maar houdt er kennelijk toch aan vast. De innovatie box bedroeg in 2010 360 miljoen en dat is in zes jaar tijd opgelopen tot 1,4 miljard. Er gaat 1,2 miljard naar de Wbso en 1 miljard naar het topsectorenbeleid. De Algemene Rekenkamer concludeert dat de doeltreffendheid en doelmatigheid van dit innovatiebeleid niet zijn vast te stellen. Men gooit dus 3, 4, 5, 6 miljard naar innovatie en men weet niet of het inderdaad iets oplevert. Onderzoek wees uit dat elke euro belastingvoordeel leidt tot 50 cent aan R&D-uitgaven.

We pompen miljarden aan innovatiesubsidies in de economie en hopen dat dat effect heeft, maar met die miljarden hadden we ook de belastingen kunnen verlagen. Hetzelfde geldt voor de expatregeling. Die kost 1 miljard, waarmee dik betaalde expats worden gepaaid. Met dat geld konden we het eigen risico met €100 verlagen, maar helaas: de PvdA predikt de verlaging van het eigen risico maar praktiseert het spekken van de beurs van expats. Waarom houdt de staatssecretaris vast aan deze geldverspilling? Nog even ter informatie: in Duitsland, dat toch op nummer twee staat op de lijst van innovatiefste landen van Europa, wordt niets gedaan aan stimuleringsmaatregelen voor innovatie. Het kan dus wel.

Ik kom op het pensioen in eigen beheer. Vanaf 1 januari is het niet meer mogelijk om pensioen in eigen beheer op te bouwen. Met een superaantrekkelijke korting worden dga's nu verleid om hun pensioenpot snel af te kopen. Maar wat als er niet genoeg geld in de BV aanwezig is? Ook de NOB waarschuwt dat de staatssecretaris zich rijk rekent: er zouden weleens heel veel bedrijven kunnen zijn die zich dat niet kunnen veroorloven doordat de liquiditeit het niet zou toelaten. Lopende pensioenpolissen bij verzekeraars die wel deel uitmaken van een pensioen in eigen beheer, moeten voor 1 januari worden teruggehaald naar de bv. Is dat wel realistisch? Is dat niet veel te kort dag? Gaat de staatssecretaris deze termijn verlengen?
Ik kom op een andere omissie. Het is onduidelijk of er sprake is van een schenking bij de afkoop van een pensioen als de aandelen inmiddels zijn overgedragen aan de kinderen. Gaat de staatssecretaris deze omissie corrigeren?
Tot slot: hoeveel loopt de schatkist eigenlijk mis aan belastinginkomsten door deze regeling? Eerst mag er 42 miljard, het verschil tussen de commerciële - en de fiscale waardering, worden afgestempeld en daarna mag het tegen een fikse korting worden afgekocht. Maar op mijn vraag hoeveel de schatkist op termijn misloopt, zegt de staatssecretaris: daarop kan ik geen antwoord geven. Dat bevreemdt mij, want het lijkt erop dat hij belastinginkomsten uit de toekomst naar voren haalt en heel snel 2 miljard inboekt omdat dat gunstig is, maar dat hij zich niet realiseert dat we over een aantal jaren, als die pensioenen eigenlijk tot uitkering zouden zijn gekomen in een normaal, regulier traject, een hoop belasting mislopen. Ik zou graag willen weten hoeveel de staatskas er dan bij inschiet.

Over de scholingsaftrek en de monumentenaftrek is al veel gezegd. Het lijkt er dan ook op dat minister Bussemaker hier wordt geofferd. Daarom is het waarschijnlijk ook een apart wetgevingstraject: nou, dit gaat toch niet lukken.
En als ik de Kamer zo hoor, gaat dit wetgevingstraject waarschijnlijk niet door. Dan kan in ieder geval de rest wel door en hoeven we niet te veel te amenderen. Het is wat ons betreft gewoon een pure lastenverhoging voor mensen. Het is dan ook een ordinaire bezuiniging. Het schrappen van de scholingsaftrek levert 218 miljoen op. Hoog opgeleiden mogen straks zelf hun MBA-studie betalen, terwijl laag opgeleiden een voucher krijgen of zoiets, want heel erg duidelijk is het niet hoe het eruit komt te zien. En erg veel goede ervaringen met vouchers hebben we ook al niet, als ik minister Asscher moet geloven met zijn structuurfondsen. Of dit werkt, of het effectief is en hoe het uitpakt, dat wil men niet weten. Het is in ieder geval nivellerend en dat voelt goed voor de PvdA.
Voor de monumentenaftrek geldt eigenlijk hetzelfde. Mensen konden het onderhoud van hun monument eerst nog aftrekken. Dat kan nu niet meer. Een kleine 30.000 mensen wonen in een monument, in de veronderstelling dat ze het onderhoud kunnen aftrekken. Deze groep heeft nu het nakijken. Voor de PVV is dit een ordinaire belastingverhoging van 150 miljoen, waarvan de gevolgen onduidelijk zijn.
Ik kom op de laadpalen. Weer wordt het elektrisch rijden voorgetrokken boven de rest. Heel autorijdend Nederland moet bloeden voor de lachende grootverdieners die zich een Tesla kunnen veroorloven. De bijtelling is slechts 4% en men is vrijgesteld van motorrijtuigenbelasting en bpm. Als klap op de vuurpijl wordt nu de energiebelasting verlaagd voor die mensen, met €0,05 per kilowattuur. En natuurlijk geldt er geen opslag voor duurzame energie voor deze groep. Hoeveel fiscaal voordeel geniet de Teslarijder inmiddels ten opzichte van iemand met een gewone, modale Opel Kadett? Wat kost dit fiscaal instrumentalisme de schatkist aan gederfde belastinginkomsten? Kunnen wij daarvan een overzicht krijgen? Ik zou namelijk graag dit fiscaal instrumentalisme de nek omdraaien en voor iedereen de Mrb willen verlagen. Wat zou het budgettair opleveren als we elektrisch rijden hetzelfde zouden behandelen als de rest? En met hoeveel kan de motorrijtuigenbelasting dan omlaag? Uiteindelijk is het namelijk de vraag hoe effectief al deze subsidies zijn. De staatssecretaris constateerde eerder al, samen met de Algemene Rekenkamer, dat we 6 miljard aan subsidies hebben gegeven aan semi-elektrisch rijden. Ik hoor het hem nog zeggen in de Autoweek: "We hadden er nooit aan moeten beginnen. We hebben er 6 miljard euro in gestopt en er nul klimaateffect voor teruggekregen". Ik neem aan dat de staatssecretaris zich niet twee keer aan diezelfde steen zal stoten om over een paar jaar te zeggen: we hadden er nooit aan moeten beginnen; die Tesla heeft ons miljarden gekost en heeft nul effect gehad op het klimaat.