AO Ecofin / Eurogroep
Je zou denken dat er tien jaar na de crisis inmiddels stappen zijn gezet om een volgende crisis te voorkomen, maar niets is minder waar. In Europa kwamen ze niet verder dan proberen met miljarden het vuurtje te blussen. Structureel is er dan ook niets veranderd. Wij zijn miljarden lichter en weer terug bij af. Dat zien we nu bij Italië. We staan voor alles en iedereen garant. De ECB heeft inmiddels voor 2.500 miljard aan staatsobligaties gekocht: 350 miljard Italiaans papier. We hebben inmiddels 250 miljard naar Griekenland gegooid. Dat is een beloning voor slecht gedrag en TARGET2 -- daar heb ik nog niemand over gehoord -- is helemaal ontspoord. Italië staat in de min voor 500 miljard en Duitsland in de plus voor 900 miljard. Ook die zijn helemaal uit elkaar gegroeid. Het wordt bijna interessant voor Italië om uit de euro te stappen, want dan kunnen ze namelijk die 350 miljard van de ECB wegstrepen, die 500 miljard van TARGET2 wegstrepen en hebben ze opeens hun staatsschuld gehalveerd.
Nederland staat nu al aan de lat voor 250 miljard bij andere eurolanden. Kortom, een niet echt gezonde situatie. Is dit houdbaar, vraag ik aan de minister, vooral als je bedenkt dat de Griekse tragedie zich elk moment weer kan herhalen in het kwadraat. Kijk maar naar Italië. Vergeleken bij Italië is Griekenland kinderspel. Italië is too big to save. Dus wat gaat de minister doen om te voorkomen dat Italië ons straks helemaal in de afgrond trekt? Als Italië in betalingsproblemen komt of moet defaulten, zijn ze niet te redden. Vorige week piekte de rente al naar 3,75%, de hoogste stand sinds 2014. Wat als de Italiaanse rente doorstijgt of als de schermen op zwart gaan, zoals in Griekenland? Italië heeft een gigantische schuld, bijna de hoogste van de wereld. Daarnaast zijn de Italiaanse banken zeer kwetsbaar. De band tussen landen en banken die zou worden doorgeknipt -- dat was de strategie -- is er nog steeds. Italië heeft zelfs gezegd: wij gaan onze banken redden. Italiaanse banken zijn behangen met slechte leningen voor 300 miljard en met Italiaans staatspapier voor 400 miljard. De groei is stilgevallen en de spread met Duitsland ligt weer boven de 3%.
Voorzitter. Italië moet straks elk jaar 200 miljard aflossen en herfinancieren. Wie gaat hun dat lenen, vraag ik de minister. Ik hoop toch niet weer de ECB. Nu wil Italië 37 miljard extra uitgeven om de groei te stimuleren. Ze willen niet verder bezuinigen, maar ze willen stimuleren. Dat is tegen het zere been van de Commissie. Al je niet naar het pijpen van Brussel danst, ben je het haasje. Het gedreig en gechanteer kan weer beginnen. Men dreigt met een buitensporig tekortprocedure. Men dreigt met een boete. Men dreigt met het inhouden van subsidies. Maar de vraag is: hoe gaan we voorkomen dat Italië de rekening straks doorschuift naar de Nederlandse belastingbetaler? Hoeveel gaat het ons kosten als Italië weigert de door de ECB opgekochte obligaties terug te betalen? Hoeveel gaat het ons kosten als Italië straks aanklopt bij het ESM of als de Italiaanse banken in resolutie gaan?
Ik kan me ook niet voorstellen dat deze minister met Italië in het achterhoofd nog de plannen tot verdere verdieping van de EMU steunt. We zien toch waar we op afstevenen? Het is al gezegd. Maar we gaan nu praten over de voltooiing van de bankenunie of de hervorming van het ESM. Het ESM is straks in één klap leeg als Italië in betalingsproblemen komt. Kijk naar hoe de banken erbij hangen in Italië. Dan moeten we blij zijn dat we geen common backstop voor het resolutiefonds hebben en dat we nog geen EDIS of EMF hebben. Wees blij, want met Italië is het allemaal zo afgelopen. Er staat nu zelfs weer een eurozonebegroting op de agenda. Die was toch van tafel, zo vraag ik deze minister. Ik zie zelfs een werkloosheidsfonds staan voor slechte tijden.
Dan over de non-performing loans. Er zijn afspraken gemaakt ter dekking van de risico's van de oninbare leningen op de bankbalansen. Maar zijn die afspraken voldoende voor de minister, of moeten die afspraken ook gerealiseerd zijn? Nu gaat het altijd over eerst risicoreductie en dan pas risicodeling. Maar als je een afspraak maakt, heb je nog geen risico's gereduceerd. Dan heb je alleen maar een intentieverklaring dat de risico's te zijner tijd verlaagd zullen worden. Hoe willen de banken dit kapitaal vergaren in een paar jaar tijd, vraag ik me af. Met name de Griekse en Italiaanse banken zijn erg behangen met slechte leningen. Ik zei het al: de Italiaanse banken hebben voor 300 miljard aan slechte leningen. Waar moeten ze die dekking vandaan halen?
Mijn volgende vraag gaat over het risico van de sovereign bonds. Daar lees ik ook altijd heel weinig over in de stukken. Zoals we weten, hebben de Italiaanse banken voor 400 miljard aan Italiaanse obligaties op de balans staan. De minister zegt altijd dat risicoweging van de staatsobligaties een voorwaarde is voor verdere stappen, ook richting EDIS. Ik vraag me af of de minister daar alleen in staat. Sterft dit straks een zachte dood, of houdt hij voet bij stuk bij EDIS dat er een weging plaatsvindt van staatsobligaties op de bankbalansen?
Tweede termijn
Wat betreft Italië zullen we kijken hoe dat zich ontwikkelt. Ik ben het niet eens met de minister dat het niet te vergelijken is met de Griekse crisis, want de Griekse crisis is peanuts bij wat ons staat te wachten bij Italië.
Ten aanzien van EDIS heb ik bijna in alle AO's het volgende gevraagd. "Eerst risicoreductie en dan risicodeling" was het adagium van deze minister. Ik vroeg elke keer: wat bedoelt hij met risicoreductie? Moeten risico's dan nul zijn of moeten er dan afspraken gemaakt worden dat ze naar beneden gaan? Daar gaf hij nooit antwoord op. Nu staan we aan de vooravond van besluitvorming over EDIS en zien we nog steeds dat de Italiaanse banken voor 300 miljard behangen zijn met NPL's en voor 400 miljard met obligaties. Dat noem ik geen gezonde bankensector, maar kennelijk heeft de minister een andere opvatting. Ik zou graag nog een keer willen weten wat hij dan precies bedoelt met een gezond bankenlandschap en risicoreductie.