Skip to main content

AO Hoofdlijnenbrief studiefinanciering/sociaal leenstelsel

1e termijn

De heer Beertema (PVV): Voorzitter. De definitieve cijfers over de uitstroom in het hoger onderwijs zijn bekend. Het aantal uitgereikte masterdiploma's op universiteiten is in 2012 met 16% gestegen en het aantal bachelordiploma's met 17%. De groei deed zich vooral voor bij studenten die zes jaar of langer studeerden.

De langstudeermaatregel werkte. Het was een niet zo leuke en harde maatregel. In tegenstelling tot het leenstelsel betrof het echter geen generieke maatregel die alle studenten trof. De langstudeermaatregel waarvoor de toenmalige staatssecretaris zich zo hard heeft gemaakt trof slechts een beperkte groep studenten die onnodig druk legde op de schaarse middelen die we moeten verdelen over een steeds groter wordende groep studenten. Hiertegen werd heftig geprotesteerd. Dankzij de draai die het CDA maakte, werd de maatregel direct weer afgeschaft. En dat allemaal in het kader van een verkiezingsstunt van de heer Haersma Buma, oftewel de man die riep: wij schaffen de langstudeerboete af; daar staat het bier en wij zijn de populisten. Nog nooit werd een succesvol wetsvoorstel zo snel weer ingetrokken. Wat een wanvertoning. En waarom? Om plaats te maken voor een zogenaamd sociaal leenstelsel, een maatregel die alle studenten negatief zal treffen.

Het betreft een maatregel die nog niet zo lang geleden door de Partij van de Arbeid werd gekarakteriseerd als hard en neoliberaal. Toen de sociaaldemocratische partij nog een ideologische sfeer had, sprak men gepassioneerd over solidariteit en over de kansen op verheffing, ook voor de mensen die het niet cadeau krijgen in hun leven. Juist hun kinderen moeten ondersteund worden wat betreft die sociale mobiliteit. De toegang tot de middenklasse verwerf je door hoger onderwijs. Daar is die solidariteit van het grootste belang, zeker teneinde die eerste stappen naar de bachelorfase te zetten. Juist om deze reden past het stelsel van studiefinanciering in de sociaaldemocratische traditie. Hier spreekt opa echter. Het is heel lang geleden dat er ideologische veren waren. De woordvoerders hier kennen deze hooguit nog uit de geschiedenisboekjes. De PvdA en de liberale VVD hebben elkaar gevonden in het evangelie van de neoliberale zelfredzaamheid. Ze worden hierbij van harte ondersteund door GroenLinks en met name D66. De elitaire wereldburgers kunnen zich nauwelijks een voorstelling maken van de zorgen van het, in hun ogen, klootjesvolk dat de eindjes aan elkaar moet knopen en bang is om leningen aan te gaan. Een dergelijk persoon zal niet snel een jarenlange lening aangaan om bijvoorbeeld onderwijzer te worden, die op zijn vijfenveertigste bij een volledige weektaak met drie schoolgaande kinderen netto zo'n €2.140 thuisbrengt. Het is in ieder geval treurig om te zien dat partijen die zich links en progressief noemen zonder uitzondering dit liberale beginsel omarmen. Ik heb het over GroenLinks, D66 en zelfs de ChristenUnie en de Partij van de Arbeid.

De heer Voordewind (ChristenUnie): Ik vraag om een correctie. Ik zou graag uit het rijtje van de heer Beertema gehaald willen worden. Mijn fractie is tegen het leenstelsel.

De heer Beertema (PVV): Ik wil de heer Voordewind vooralsnog tegemoetkomen, maar waarschijnlijk gaat de ChristenUnie ook een draai maken in de Eerste Kamer. Dit zal ongetwijfeld gebeuren, aangezien we dit vaker hebben gezien.

De heer Mohandis (PvdA): Ik ben blij dat de PVV de sociaaldemocratie een warm hart toedraagt. Het zegt ook iets over de ideologische armoede bij de PVV zelf. Dit echter daargelaten. De PVV-fractie heeft natuurlijk een mooi retorisch verhaal, zoals we dit van haar gewend zijn. Zij heeft echter zelf ingestemd met een leenstelsel in de masterfase. De PVV-fractie maakt weliswaar onderscheid tussen bachelorstudenten en wo-studenten. Zij maakt wel vaker onderscheid tussen mensen. Dit is op zich niet nieuw. De heer Beertema moet echter niet pretenderen faliekant tegenstander te zijn van een sociaal leenstelsel. De PVV was hiervan immers voorstander, weliswaar in de masterfase.

De heer Beertema (PVV): Mijn fractie heeft indertijd contre coeur ingestemd met een sociaal leenstelsel voor de masterfase, maar heeft hier wel een verhaal bij. De masterfase is qua onderwijs het allerhoogste wat ons land te bieden heeft aan studenten. Masterstudenten zullen uiteindelijk behoren tot de elite van deze samenleving. Je zou willen dat deze studenten in staat zijn om een analyse te maken en een toekomstperspectief voor zichzelf te schetsen, waarbij zij een zeker risico op de koop toenemen. Dit verhaal heeft mijn fractie gehouden. Die eerste stappen naar de bachelorfase zijn vreselijk belangrijk voor juist die mensen met leenangst. Bij hen past dat sociaal leenstelsel niet, maar wel de studiefinanciering.

De heer Mohandis (PvdA): Ik ben blij dat de heer Beertema toegeeft dat de PVV-fractie wel voorstander was van een leenstelsel in de masterfase. Dit geeft aan dat het verhaal nogal retorisch van aard is. Daarvan kennen we de PVV echter.

De heer Beertema (PVV): Al die toevoegingen in de trant van: "Daar kennen we de PVV van", zijn zo flauw. Het is geen ontdekking van de heer Mohandis dat mijn fractie het sociaal leenstelsel heeft bepleit. Dit kun je gewoon lezen. Zo moeilijk is dit niet.
Voorzitter. Ik heb twee vragen aan de minister. Onderschat de minister de leenangst niet? Onderschat zij evenmin de effecten op de deelname aan het hoger onderwijs? De minister verwacht een afname van 2.200 leerlingen in het hbo. De HBO-raad gaat echter uit van een afname van 6.500. Zit deze er nu zo vreselijk naast?
Ten slotte wil ik met de Kamerleden iets delen uit een mail die ik onlangs ontving. Ik citeer: "Geachte heer Beertema, als ouder willen wij het beste voor onze kinderen en doen wij ook ons best voor anderen. Mijn zoon zou aan het eind van dit schooljaar zijn havo-diploma kunnen halen. Zijn droom om verder te leren voor leraar Engels op de hogeschool is verstoord. Als de ov-kaart en de basisbeurs vervallen, hebben wij helaas geen middelen om hem te laten studeren. Het is te duur. Ons inkomen moet al komen uit hard werken. Ikzelf werk in de volcontinu en mijn vrouw heeft twee banen. Mijn vrouw staat al 25 jaar voor de klas en heeft daarnaast twee avonden in de week nog een baan. We kunnen rondkomen en we zouden een en ander maar net kunnen ophoesten als de basisbeurs en de ov-kaart erbij zaten. We hebben echter nog een dochter van zestien en die moet ook verder. U begrijpt dat het ons zwaar valt en zeker voor onze kinderen en hun toekomst." Over deze mensen spreken wij vandaag.

2e termijn

Vz, ik dank de minister voor haar antwoorden in eerste termijn. Maar haar argumentatie heeft mij op geen enkele manier overtuigd. Het belangrijkste bezwaar van de PVV was en is het anti-emancipatoire karakter van deze Wet. De maatschappijvisie van de PvdA wordt met deze Wet nog verwarder dan het al was. De PvdA zegt tegen de ouders en studenten uit de lagere inkomensgroepen: Help jezelf! Ga schulden aan om in jezelf te investeren! Want als je straks cardioloog bent of orthodontist, dan betaalt de investering zich dubbel en dwars terug. Maar als we het hebben over die hoogopgeleide onderwijzer of die verpleegkundige, dan hebben we geen verhaal. Het zijn die beroepsgroepen die door de PvdA alweer in de kou worden gezet.

Ik wijs graag op nog een inconsistentie in het PvdA-verhaal. De minister wil ons doen geloven dat ouders denken in economische modellen en rationele afwegingen maken. Maar tegelijkertijd wil de PvdA, mevrouw Kuiken in dit geval, dat de overheid met gemeenschapsgeld een heel specifieke groep jonge werklozen uit de brand helpt die met een giga-studieschuld thuis op de bank zitten. Het gaat om slimme jonge mannen en vrouwen die zich met behulp van private banken gigantisch in de schulden hebben gewerkt om PILOOT te worden. Hun ouders, noch zijzelf, noch de banken die de leningen verstrekten hadden een realistisch beeld van de arbeidsmarkt voor piloten. En zo heel ingewikkeld was het niet om te zien dat daar geen groei zat. Dus wat nou rationeel afwegen? Het is klinkklare onzin vz. Mevrouw Kuiken wil de jonge werkloze piloten redden vanuit haar sociaaldemocratische warme meevoelende hart. En haar partijgenoot Bussemaker wil toekomstige onderwijzers opzadelen met een lening die hen veroordeelt tot een maandelijkse terugbetaling van maximaal 340 euro per maand als die als student de pech had om maximaal te moeten bijlenen. Terwijl ze op hun 50e maximaal 2140 euro verdienen.

Vz, de nieuwe cijfers van het Centraal Plan Bureau geven mij gelijk en de minister ongelijk. 10.700 potentiële studenten zullen afzien van een studie. Talent van de kinderen van Henk en Ingrid gaat daarmee verloren, maar ook van de allochtone kinderen die willen integreren en emanciperen. Deze Wet is asociaal en stimuleert segregatie.

Tenslotte vz. Toen ik op het segregerende karakter van deze Wet wees, schoot de PvdA-woordvoerder in de verplichte anti-PVV-reflex. De PVV zet hele bevolkingsgroepen weg, etcetera. Vz, in tegenstelling tot de PvdA en vele andere partijen hier, weigert de PVV tolerant te zijn ten opzichte van de intoleranten en daarom bestrijden wij ideologieën die mannen segregeren van vrouwen, homo's van hetero's en gelovigen van geloofsverlaters. Dat is wat ons onderscheidt van de PvdA.