Algemeen Overleg Rusland

Voorzitter,

In 2009 nodigde de Russische president Medvedev Nederland uit om in 2013 een bilateraal jaar te organiseren. In maart 2012 werd Poetin herkozen en sindsdien, eigenlijk al iets eerder, is er veel ten nadele veranderd. Als we het nu zouden moeten beoordelen, zou de minister dan op dit moment nog steeds zeggen: we moeten een bilateraal jaar met Rusland willen vieren?

Mijn fractie is in ieder geval van mening dat we dat nu niet meer zouden moeten willen. Met duizelingwekkende snelheid neemt het Russische parlement wetten aan die de democratische rechtsstaat afbreken. Simpel vloeken kan de Rus al € 1.250 kosten, deelnemen aan een niet toegestane demonstratie € 7.200 en het organiseren van een dergelijke demonstratie € 25.000. Dit soort exorbitante boetes zijn tekenend voor de inperking van fundamentele vrijheden in Rusland.

Het begrip 'hoogverraad' is dusdanig opgerekt dat iedereen die kritiek heeft op Poetin of contacten met buitenlanders onderhoudt, hieronder kan vallen. Ook ngo's hebben het zwaar te verduren in Rusland. Homoseksuelen hebben een pariastatus.

De PVV is dan ook kritisch over het Nederland-Ruslandjaar. We vieren niks, zei de minister gelukkig aan het begin van deze bijeenkomst. Wat ons betreft is daartoe ook geen aanleiding. Integendeel, het mag geen feestje worden waarbij de slingers voor Poetin worden opgehangen en de vlaggen vrolijk worden uitgestoken. In dat kader verneemt de PVV graag van de minister met welke feestelijkheden de officiële ontvangst van Poetin op 8 april gepaard zal gaan. Hoeveel gaat deze ontvangst de Nederlandse belastingbetaler kosten?

De minister schreef ons op 14 februari jl. dat het zijn intentie is om de maatschappelijke samenwerking op terreinen als ontwikkeling van de rechtsstaat, anticorruptie en mensenrechten aandacht te geven en dat hij nog eens goed de mogelijkheden en middelen met betrekking tot Rusland zal bekijken. We zijn inmiddels zeven weken verder. Kan de minister dit nu nader concretiseren?

De PVV wil ook graag weten wat de Matra-Zuid-gelden die zijn besteed aan samenwerking met maatschappelijke organisaties op de thema's mensenrechten en mediavrijheid, concreet hebben opgeleverd. Kan de minister deze resultaten beschrijven?

Met het ministerie van Veiligheid en Justitie zal worden bekeken hoe Nederland door juridische overheidssamenwerking kan bijdragen aan de ontwikkeling van de rechtsstaat in Rusland. Ook hierover verneemt de PVV graag de concrete voornemens. Graag krijgen we een toelichting van de minister. Op welke concrete feiten baseert de regering het idee dat onze voorgenomen investeringen in het Russische rechtssysteem lonend zullen zijn? Gezien de ontwikkelingen in Rusland tot nu toe, heeft het er veel van weg dat dergelijke investeringen gelijk zullen staan aan het dragen van water naar de zee.

Is de minister bereid om met gelijkgezinde landen samen te werken voor de aankomende Universal Periodic Review (UPR) van de VN-Mensenrechtenraad met betrekking tot Rusland om te komen tot eenduidige en concrete aanbevelingen? De wijze waarop in Rusland de Magnitski-zaak dreigt te worden afgehandeld, is bepaald geen aanbeveling. Integendeel, de postume vervolging van Magnitski en de buitenvervolgingstelling van degenen die verantwoordelijk zijn voor zijn dood, zijn een regelrechte blamage voor het imago van Rusland.

Het Kremlin huurt nu het consultancybureau KPMG in om het imago van Rusland in het buitenland op te poetsen. Is de minister bereid om aan Poetin duidelijk te maken dat het opsporen en vervolgen van de moordenaars van zijn critici als Magnitski, Natalia Estemirova en Anna Politkovskaja meer indruk maakt dan een showproject van een ingehuurd consultancybureau?

De opstelling van Rusland met betrekking tot die zaak kan niet onbeantwoord blijven. De regering moet daarop reageren, uiteraard bij voorkeur in samenwerking met andere landen. Wil de minister zich inzetten voor sancties tegen Rusland? Wat wil hij gaan doen?

Kan de minister toelichten hoe het staat met het onderzoek naar een eventuele vereenvoudiging van de visumprocedure voor Russische burgers? Wat de PVV betreft kan een dergelijke vereenvoudiging overigens pas aan de orde komen als de mensenrechtensituatie in Rusland aanzienlijk verbeterd is. In geen geval stemt mijn fractie in met visavrijdom voor mensenrechtenschenders.

De economische betrekkingen moeten een belangrijk onderdeel zijn van het Nederland-Ruslandjaar. We lezen in de brief van de minister dat Rusland, afgezien van de handel binnen de EU, na de VS en China de derde exportbestemming voor Nederland is. Andersom is Nederland voor Rusland het belangrijkste exportland. Er zijn dus belangrijke wederzijdse handelsbelangen en wat ons betreft moeten die ook worden bevorderd. In de brief van de minister wordt echter minder dan één pagina besteed aan de economische pijler van het Nederland-Ruslandjaar. Dat lijkt ons wat summier.

Nederland staat door toedoen van Rusland in de top tien van landen die het meeste last hebben van handelsprotectionisme, aldus de Global Trade Alert. Ik hoop dat de regering geen onderscheiding aan de heer Poetin gaat uitreiken. De enige onderscheiding die Poetin zou kunnen verdienen, is die van de meest protectionistische handelspartner. Er zijn maar liefst 50 Russische protectionistische maatregelen van kracht tegen producten uit ons land. Is de regering bereid om ook dit in het kader van het Nederland-Ruslandjaar aan de orde te stellen?

Blijkens de ranglijst van corruptiebestrijder Transparancy International is Rusland de afgelopen tien jaar geen stap verder gekomen met corruptiebestrijding. Het land bungelt een beetje onderaan in de lijst met een gemiddeld rapportcijfer van 2,5. Daarmee staat het op hetzelfde niveau als Iran. De Nederlandse regering lijkt zich te realiseren dat het bestrijden van corruptie van groot belang is voor het investeringsklimaat in Rusland. Rusland maakt zich zorgen over de terughoudendheid van investeerders en zet KPMG in om wat aan de beeldvorming te doen, zoals ik al zei.

Gaat de regering aan de heer Poetin duidelijk maken dat daadwerkelijke bestrijding van de corruptie in Rusland meer zal opleveren voor het investeringsklimaat dan het inzetten van een consultancybureau? Wil de minister ook aan de heer Poetin vragen wat Rusland heeft opgestoken van het recente seminar over justice for business? Hoe gaat Rusland dit vertalen in concrete acties? Gaat de minister dat bespreken met zijn Russische counterparts? Ik verneem graag of, en zo ja, welke financiële bijdrage de regering aan het culturele programma van het Nederland-Ruslandjaar denkt te moeten besteden.

Voorzitter,

Als men mij zou vragen welk gevoel ik overhoud aan dit AO over het bilaterale jaar met Rusland, moet ik antwoorden: een bedrukt gevoel.
Als ik naar de poten mensenrechten en handel kijk, zie ik geen aanknopingspunten waaruit afgeleid kan worden dat er een mogelijkheid tot verbetering op deze vlakken is.

Misschien levert de culturele poot nog wat op. Een leuke tentoonstelling in Maastricht, hoor ik, en misschien krijgen we wat aardige culturele voorstellingen, maar daarmee lijkt het wel gedaan te zijn.

Ik krijg helemaal een nare smaak in mijn mond van de mededeling van de minister dat er in de EU geen draagvlak is voor maatregelen naar aanleiding van de Magnitski-zaak. Er is in de EU wel een draagvlak om voor tientallen mensenrechtenschenders in Zimbabwe de sancties op te heffen, maar er is geen draagvlak om enige maatregel naar aanleiding van de Magnitski-zaak en soortgelijke mensenrechtenschendingen te nemen.

Ik vind dat echt een morele blamage. Maar goed, we moeten niet bij de pakken neerzitten.

Ik heb de minister gevraagd eens aan te geven waaraan hij denkt, als hij zegt dat hij nog eens goed gaat kijken naar mogelijkheden en middelen met betrekking tot Rusland om samen te werken bij de ontwikkeling van de rechtsstaat en de ontwikkeling met betrekking tot anticorruptie en mensenrechten. Ook de rol van het ministerie van Veiligheid en Justitie zou de minister hierbij willen betrekken. Ik heb ernaar gevraagd, maar zeven weken later heb ik er nog geen antwoord op gekregen. Misschien dat de minister dat antwoord nu wil geven. Als hij dat niet kan doen – het zou kunnen dat hij nog niet zover is – vraag ik hem de Kamer hierover een brief te sturen voor het einde van het zomerreces. Dan heeft de minister genoeg tijd om het verder uit te werken samen met de minister van Veiligheid en Justitie.